Với sự hướng dẫn của cơ quan chuyên môn, gia đình ông Trần Thế Bảy, ngụ xã Long Tiên đã áp dụng quy trình sản xuất sạch cho 0,5 ha sầu riêng Ri6 bằng cách dùng phân hữu cơ, thuốc sinh học kết hợp với trồng bạc hà xen trong vườn cho nên hàm lượng cadimi giảm rõ rệt, đạt tiêu chuẩn xuất khẩu. Ông Bảy cho biết: Để khắc phục thành công cadimi, nhà vườn không được bón các loại lân có hàm lượng cao và phải sử dụng phân hữu cơ để làm tơi xốp đất, sử dụng thuốc sinh học, nguồn nước trong vườn được lưu thông thường xuyên…

Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Đồng Tháp đang triển khai nhiều mô hình ứng dụng các giải pháp khắc phục vùng trồng sầu riêng bị nhiễm kim loại nặng cadimi tại xã Long Tiên và Thanh Hưng. Mỗi mô hình thực hiện với diện tích 0,5 ha cùng 5 giải pháp để khắc phục cadimi, mỗi giải pháp thực hiện trên diện tích 0,1 ha gồm: Canh tác theo quy trình kỹ thuật thâm canh tổng hợp cây sầu riêng cho các tỉnh Nam Bộ. Tiến sĩ Trần Thị Mỹ Hạnh, Trưởng bộ môn Bảo vệ thực vật (Viện Cây ăn quả miền nam) cho biết: Hiện nay, sầu riêng Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc phải có hàm lượng cadimi dưới 0,05 mg/ kg và không có chứa chất cấm vàng 0. Tất cả lô hàng sầu riêng từ Việt Nam phải kiểm tra cadimi tại phòng thử nghiệm được hai bên phê duyệt từ ngày 1/6/2024. Nhiều thị trường lớn như: Trung Quốc, Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản, Hàn Quốc đều siết chặt giới hạn cadimi trong trái cây.

Cần quyết liệt, đồng bộ

Để xử lý vấn đề dư lượng cadimi cho sầu riêng, địa phương cần lập bản đồ vùng nhiễm cadimi trong đất trồng, khoanh vùng rủi ro; siết chặt phân bón, nước tưới, thuốc bảo vệ thực vật, quy trình rửa, sơ chế sau thu hoạch; bắt buộc kiểm tra dư lượng trước khi xuất khẩu, đặc biệt với các lô hàng xuất đi Trung Quốc, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc…; ban hành/điều chỉnh quy chuẩn xuất khẩu sầu riêng.

Theo Tiến sĩ Hạnh, về giải pháp kỹ thuật để giảm cadimi trong canh tác sầu riêng, trước hết, ngành chức năng các địa phương và nông dân nên xét nghiệm đất, nước, lá, trái định kỳ 6 hoặc 12 tháng/lần; ghi chép nhật ký sản xuất để truy xuất nguồn gốc khi thị trường yêu cầu, phối hợp cơ quan chuyên môn giám sát mức cadimi theo từng vùng trồng; bón vôi CaO/ CaCO3 nâng pH đất, giảm hấp thu cadimi.

Khi sử dụng phân vô cơ, nhà vườn cần bón cân đối NPK, hạn chế đạm cao đột ngột, bổ sung trung vi lượng: Ca, Mg, Bo, Zn… Đối với phân hữu cơ, nên sử dụng phân chuồng hoai mục 50 kg/cây/năm hoặc phân hữu cơ vi sinh 12-20 kg/cây/năm. Bón phân hữu cơ cho đất để chất mùn hấp thu Cadimi trong dung dịch đất. Ngoài ra, nên sử dụng than sinh học trong canh tác. Khi tưới nước, cần kiểm tra nguồn nước định kỳ, tránh lấy từ khu vực có nước thải sinh hoạt, khu công nghiệp; làm rãnh thoát nước tốt, tránh ngập úng.

Ngoài các giải pháp nêu trên, cần trồng cây hấp thụ cadimi mạnh, như: bạc hà, cải xanh, rau dền, thù lù; cây hút cadimi tương đối gồm đậu đen, đậu xanh…; cây thủy sinh hấp thụ cadimi mạnh như lục bình, rau muống nước, dương xỉ nước. Cây khi thu sinh khối phải cắt, thu gom, tiêu hủy, không làm phân hữu cơ. Đến thời điểm này, Đồng Tháp có một số cơ sở đóng gói bị tạm dừng và thu hồi, nguy cơ mất thị trường rất lớn. Chi cục trưởng Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Trần Thanh Tâm cho biết: Muốn duy trì ngành hàng sầu riêng, nông dân phải tuân thủ quy trình canh tác, sử dụng các giải pháp để khắc phục cadimi.

Việc kiểm soát dù khó đến đâu cũng phải thực hiện, từng bước cải tạo đất đai, tăng cường sức khỏe của đất… Hiện nay, Trung Quốc không chỉ nhập khẩu sầu riêng từ Việt Nam mà còn từ Thái Lan. Mặt khác, Campuchia, Malaysia cũng đang trồng sầu riêng rất nhiều. Muốn bảo đảm được thị trường xuất khẩu, nhà vườn cần phải tuân thủ quy trình canh tác, trước tiên là phải vượt qua hàng rào kiểm dịch thực vật, cụ thể là không vượt quá hàm lượng cadimi quy định.